Khai thác hiệu quả quyền sở hữu trí tuệ: Đòn bẩy thúc đẩy phát triển kinh tế trong kỷ nguyên vươn mình của Việt Nam

Phát biểu khai mạc, PGS.TS. Trần Việt Dũng, Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Luật TP.HCM, nhấn mạnh: Hội thảo diễn ra trong bối cảnh Việt Nam đang khẳng định vị thế mới trên trường quốc tế. Nền kinh tế tri thức, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số trở thành những động lực then chốt cho tăng trưởng bền vững. Đặc biệt, các Nghị quyết mới của Bộ Chính trị và Quốc hội đã tái khẳng định vai trò trọng yếu của đổi mới sáng tạo và pháp luật sở hữu trí tuệ trong sự phát triển của đất nước.

Theo đánh giá, sau gần 20 năm thực thi, Luật Sở hữu trí tuệ đã phát huy vai trò cốt lõi trong hệ thống pháp luật về khoa học và công nghệ. Tuy nhiên, nhiều bất cập, vướng mắc trong thực tiễn đang đặt ra yêu cầu cấp thiết phải sửa đổi, bổ sung và hoàn thiện. Đặc biệt, trong bối cảnh các Nghị quyết quan trọng như Nghị quyết số 57-NQ/TW (ngày 22/12/2024 của Bộ Chính trị) và Nghị quyết số 193/2025/QH15 của Quốc hội chính thức có hiệu lực, việc xây dựng cơ chế, chính sách pháp lý phù hợp là hết sức cần thiết.

Hội thảo được tổ chức thành hai phiên với 6 tham luận được chọn lọc từ 43 bài viết của các nhà nghiên cứu, giảng viên, luật sư, doanh nghiệp.

Trong tham luận về khung pháp lý và giải pháp nâng cao hiệu quả thương mại hóa quyền sở hữu trí tuệ sử dụng ngân sách nhà nước, nhóm tác giả gồm ThS. Đỗ Thị Hạnh (Cục Sở hữu trí tuệ) và PGS.TS. Lê Thị Nam Giang (Viện Sở hữu trí tuệ, Khởi nghiệp và Đổi mới sáng tạo) cho biết: Trong nhiều năm qua, Việt Nam đã đầu tư khoảng 2% GDP mỗi năm cho khoa học và công nghệ, tuy nhiên hiệu quả thương mại hóa kết quả nghiên cứu còn rất hạn chế.

Nhóm tác giả đề xuất phân tích 4 nội dung trọng tâm: Đặc thù thương mại hóa quyền sở hữu trí tuệ từ nhiệm vụ sử dụng ngân sách nhà nước; Kinh nghiệm quốc tế trong lĩnh vực này; Thực trạng tại Việt Nam; Giải pháp hoàn thiện khung pháp lý và nâng cao hiệu quả thực thi.

Ở góc nhìn khác, tham luận của TS. Nguyễn Phan Khôi (Đại học Cần Thơ) và TS. Võ Nguyên Hoàng Phúc (Đại học Luật TP.HCM) tập trung làm rõ các điều khoản pháp lý trong hợp đồng nghiên cứu và chuyển giao công nghệ, nhất là chia sẻ lợi ích và rủi ro giữa các bên, đặc biệt vai trò “kép” của Nhà nước: vừa là nhà đầu tư, vừa là đối tượng nhận chuyển giao. Các tác giả kiến nghị cần xây dựng hợp đồng linh hoạt, đảm bảo cân bằng lợi ích, qua đó thúc đẩy chuyển giao tri thức và phát triển công nghệ bền vững.

Một nội dung nổi bật khác đến từ nhóm tác giả của BK Holdings – Đại học Bách Khoa Hà Nội, gồm TS. Hứa Thùy Trang, TS. Võ Nguyên Hoàng Phúc và CN. Võ Đoàn Khánh Đăng. Tham luận phân tích mô hình doanh nghiệp spin-off – giải pháp quan trọng để chuyển giao tri thức và thương mại hóa kết quả nghiên cứu từ đại học. Nhóm nghiên cứu đề xuất cần một hành lang pháp lý rõ ràng, đi kèm cơ chế hỗ trợ và bảo vệ rủi ro hợp lý, từ đó phát triển mô hình spin-off một cách hiệu quả tại Việt Nam. Bài học từ BK Holdings được xem là hình mẫu thực tiễn cho các cơ sở giáo dục khác tham khảo.

Bên cạnh các tham luận chuyên sâu, hội thảo cũng ghi nhận nhiều ý kiến trao đổi về những vấn đề mới, thách thức nổi lên trong lĩnh vực sở hữu trí tuệ, như: AI và quyền sở hữu trí tuệ, bảo hộ kiểu dáng công nghiệp phi truyền thống, hay vấn đề bảo hộ tên quốc gia. Các chuyên gia cho rằng cần cập nhật và hoàn thiện khung pháp lý để đáp ứng yêu cầu hội nhập và phát triển trong thời đại số.

Trần Cường