Vai trò của gia đình trong can thiệp điều trị trẻ tự kỷ

Tự kỷ là tên gọi của một hội chứng khi trẻ bị khiếm khuyết trong giao tiếp, trong tương tác với mọi người, khó khăn trong việc kiểm soát ngôn ngữ, hành vi, cảm xúc, dẫn đến giảm khả năng hòa nhập vào xã hội. Đa phần, đối với các bé bị tự kỷ dạng nhẹ, cha mẹ có thể chủ quan, không phát hiện ra. Tình trạng này dần khiến cho trẻ tự cách ly với mọi người, nhốt mình trong thế giới riêng và gây ra nhiều tác hại.

Mặc dù đến nay các nhà khoa học vẫn chưa tìm ra nguyên nhân chính xác gây ra chứng tự kỷ ở trẻ nhưng có một số nhận định cho rằng, trẻ tự kỷ có thể là do sự phát triển thiếu hài hòa của não bộ do một số gen gây ra, tổn thương não bộ; trong quá trình mang thai, mẹ tiếp xúc thường xuyên với nhiều chất độc hại như thuốc lá, rượu bia, ma túy,... làm tăng nguy cơ trẻ tự kỷ sau khi sinh ra. Yếu tố môi trường không thuận lợi làm tăng nguy cơ tự kỷ như hóa chất độc hại, ô nhiễm môi trường, gia đình bỏ mặc ít dạy dỗ quan tâm.

Chỉ tính riêng 9 tháng đầu năm 2023, khoa nhi tổng hợp, bệnh viện Đa khoa vùng Tây Nguyên đã khám và điều trị cho hơn gần 70 trường hợp trẻ tự kỷ. Trong số đó có khoảng 20% trẻ chưa được phát hiện, chữa trị sớm nên gặp khó khăn hơn trong quan hệ giao tiếp, xã hội, kết bạn. còn lại 80% trẻ được kiểm tra, phát hiện và can thiệp sớm, sự phát triển của trẻ vẫn có thể diễn ra tương đối bình thường, trẻ có thể hòa nhập được với cộng đồng xã hội.

Vì vậy, gia đình là nhân tố rất quan trọng trong cuộc sống của trẻ, mọi thành viên trong gia đình đều tiếp xúc với trẻ hàng ngày, kích thích sự phát triển về mọi mặt của trẻ, nhất là ngôn ngữ và kỹ năng nhận biết về môi trường xung quanh. Gia đình là nơi hiểu trẻ nhất, đặc biệt là về những nhu cầu riêng biệt. Những thành viên trong gia đình chính là người đầu tiên có thể tạo cơ hội giúp trẻ hình thành các quan hệ xã hội, là hình mẫu cho trẻ về cách ứng xử. Nếu cách sống và cách tổ chức cuộc sống trong gia đình tốt sẽ khuyến khích, nuôi dưỡng sự phát triển những tính cách tích cực ở trẻ.

Bác sĩ Phan Thị Hồng Hạnh – chuyên viên âm hưởng trị liệu, bệnh viện Đa khoa vùng Tây Nguyên cho biết, hiện chưa có thuốc chữa khỏi tự kỷ mà chỉ có thuốc điều trị rối loạn đi kèm như tăng động, hung tính, động kinh,… Phương pháp thường áp dụng để chữa tự kỷ ở trẻ là giáo dục can thiệp. Việc cha mẹ nắm vững các kỹ năng cơ bản để dạy trẻ tự kỷ tại nhà không chỉ giúp các cán bộ y tế thúc đẩy tiến độ của việc điều trị, mà còn tiết kiệm được thời gian và chi phí trong quá trình can thiệp như chơi và dạy trẻ mọi lúc, mọi nơi ít nhất 3 giờ/ngày; cho trẻ đếp lớp, hạn chế xem tivi; dạy trẻ chỉ ngón trỏ vào bộ phận cơ thể, đồ vật, tranh ảnh; dạy các cử chỉ giao tiếp, dạy cách chơi đồ chơi và chơi với người khác; bắt chước các động tác môi miệng, nét mặt, tiếng kêu con vật, đồ vật, từ đơn giản; nói ngắn, rõ, nhấn mạnh từ chính kèm theo cử chỉ, điệu bộ; giao tiếp bằng tranh để đổi lấy thứ trẻ cần; sai trẻ làm việc đơn giản, thực hiện mệnh lệnh; vận động tinh như xếp, ghép, vẽ tô, xâu, cắm, xé, cắt dán; vận động thô như đi bộ, bò, lăn, nhảy, trượt, thể dục, đạp xe, lăn bóng; kích thích cảm giác khác nhau vào da, cơ, khớp như mát xa, chải, xoa bóp, ép khớp; tự tập xúc ăn, cầm cốc, đi vệ sinh, mặc quần áo, đi dép. Dứt khoát hành vi sai, lờ đi khi trẻ ăn vạ; luôn khuyến khích, động viên, khen ngợi khi trẻ tiến bộ dù là nhỏ nhất.

Đừng mặc cảm, không chủ quan, không bỏ rơi trẻ và cũng đừng để cho ai kỳ thị trẻ. Cha mẹ hãy kêu gọi sự giúp đỡ của mọi người xung quanh, luôn ở bên con và giành thời gian dạy con, có sự quan tâm đặc biệt của mình để giúp con chiến thắng tự kỷ.

Kim Oanh