Rồng với thành ngữ và tục ngữ Việt Nam

Là con vật huyện thoại nhưng phổ biến, vừa cao quý, độc đáo, diệu kỳ lại khá quen thuộc, gần gũi và giàu ý nghĩa biểu tượng, rồng (long) được lấy làm hình ảnh ẩn dụ sinh động cho nhiều câu thành ngữ, tục ngữ rộng rãi mà thâm thúy của người Việt Nam.
8:00 | 08/02/2024

Ăn như rồng cuốn: Ăn nhanh, đến đâu hết đấy.

Ăn như rồng cuốn, làm như cà cuống lội nước/uống như rồng leo, làm như mèo mửa: 1. Ăn nhiều, ăn tham mà làm ít, cẩu thả; 2. Ăn thật làm giả/chơi.

Cá chép hóa rồng: 1. Học trò đi thi được đỗ đạt vinh hiển; 2. Người được thỏa chí, toại nguyện, thành đạt.

Cá gặp nước, rồng gặp mây: 1. Gặp môi trường thuận lợi, tương hợp, may mắn; 2. Cảnh sum vầy, hội ngộ.

Chạm rồng trổ phượng: 1. Trang trí lộng lẫy, tinh xảo, cầu kỳ; 2. Sự tô điểm rối rắm, rườm rà.

Con Rồng cháu Tiên: Dòng dõi đầy tự hào của dân tộc Việt Nam.

Đôi rồng bằng gốm trên hồ Tây ở Hà Nội

Đôi rồng bằng gốm trên hồ Tây ở Hà Nội

Dẫu ngồi cửa sổ chạm rồng, chiếu hoa nệm gấm không chồng cũng hư: Một quan niệm đề cao hạnh phúc gia đình.

Dựa mạn thuyền rồng: Được vua chọn làm cung phi, làm vợ hoặc lấy được người giàu sang.

Đầu rồng đuôi tôm/rắn: 1. Việc khi đầu thì hưng thịnh, sau thì suy yếu; 2. Chuyện lúc khởi đầu có vẻ to tát, đẹp đẽ nhưng kết thúc lại chẳng ra gì; 3. Sự cọc cạch, không tương xứng giữa những bộ phận có phẩm chất quá khác biệt trong cùng một chỉnh thể.

Đẹp duyên cưỡi rồng: Lấy được người chồng lý tưởng.

Gái có chồng như rồng có vây, gái không chồng như cối xay chết ngõng: Một quan niệm xưa, đề cao vai trò của người đàn ông, khẳng định phụ nữ cần thiết phải lập gia đình.

Họa long điểm tinh (vẽ rồng điểm mắt): Hành động đúng hướng, nắm bắt được trọng tâm của sự vật, sự việc.

Học chẳng biết chữ cu chữ cò, nói những chữ như rồng như rắn: Nói phét, nói suông, dốt hay nói chữ.

Hội long vân (hội rồng mây): Cuộc gặp gỡ tốt lành, thời cơ thuận lợi.

Long bàn hổ cứ (rồng cuộn hổ ngồi): Thế đất hiểm yếu, linh thiêng.

Long hành hổ bộ (đi như rồng bước như hổ): Phong thái oai hùng của các bậc vua chúa/đế vương.

Long hổ phong vân (rồng gặp mây cọp theo gió): Nghiệp lớn ắt thành đối với bậc anh hùng, hào kiệt khi họ gặp được thời cơ, môi trường phù hợp, thuận lợi.

Long ly quy phụng (rồng lân rùa phượng): Bốn con vật quý và thiêng theo quan niệm tín ngưỡng.

Lưỡng long chầu nguyệt (hai rồng chầu trăng): 1. Hình hai con rồng chầu chụm vào một mặt trăng, thường thấy ở nơi thờ tự; 2. Một người tài giỏi lại có được hai người hỗ trợ, phò tá nhiệt tình, tương xứng và trung thành.

Lưỡng long tranh châu (Hai rồng giành ngọc): 1. Hình hai con rồng tranh giành một viên ngọc quý, thường thấy ở nơi thờ tự; 2. Sự đấu đá, tranh giành vật giá trị lớn hoặc chức vụ cao của hai đối thủ tài giỏi có trình độ ngang ngửa.

Mả táng hàm rồng: Gặp may mắn, tự nhiên ngày càng phát đạt thịnh vượng, tưởng như do mồ mả tổ tiên được chôn vào chỗ đất đẹp.

Đôi rồng vàng trong tư thế lưỡng long tranh châu trong một ngôi chùa ở Bình Dương

Đôi rồng vàng trong tư thế lưỡng long tranh châu trong một ngôi chùa ở Bình Dương

May hóa long, không may xong máu: Gặp may thì vinh hoa phú quý, không may thì chết.

Mấy đời gỗ mục đóng nên thuyền rồng: Bản chất đã xấu thì khó thể trở thành người tốt, kẻ thuộc tầng lớp dưới khó thể lên địa vị cao.

Nem rồng chả phượng: Món ăn ngon, cầu kỳ và sang trọng.

Như rồng gặp mây: Gặp người, gặp hoàn cảnh tương hợp, thỏa lòng mong mỏi khát khao.

Nói như rồng cuốn: Nói những lời hay ý đẹp nhưng nói suông, chẳng bao giờ thực hiện điều gì mình đã nói, đã hứa.

Nói như rồng leo: Nói năng khôn khéo, mạnh bạo.

Rồng bay phượng múa: Hình dáng, đường nét tươi đẹp, uyển chuyển, phóng khoáng.

Rồng đen lấy nước thì nắng, rồng trắng lấy nước thì mưa: Một cách dự báo và lý giải trạng thái thời tiết qua hiện tượng thiên nhiên - mây (rồng lấy nước ở đây tức là đám mây hình cột từ phía biển vươn lên trời).

Rồng đến nhà tôm: Người cao sang đến thăm kẻ thấp hèn (thường thấy trong lời ngoại giao, nói nhún của chủ nhà với khách).

Rồng giao đầu, phụng (phượng) giao đuôi: Cặp đôi có sự ứng xử khéo léo, phối hợp ăn ý trong giao tiếp, sinh hoạt và đời sống nói chung.

Rồng lội ao tù: Người anh hùng sa cơ thất thế, bị kìm hãm, tù túng, không có điều kiện thi thố tài năng.

Rồng mây gặp hội: Cơ hội may mắn cho sự gặp gỡ và hòa nhập.

Rồng nằm bể cạn phơi râu: Trạng thái thờ ơ vì bất lực của người vốn tài giỏi nhưng bị đặt trong môi trường khó hoạt động, khó phát triển được.

Rồng ở với giun: 1. Dám chấp nhận sống chung với người có sở thích, tính cách, điều kiện, giá trị… rất khác với mình; 2. Người cao sang vì lý do cần thiết hoặc bất ngờ nào đó phải sống chung với người bần hàn.

Rồng thiêng uốn khúc: Người anh hùng, tài giỏi nhưng gặp vận xấu, phải sống nép mình, ẩn dật chờ thời cơ.

Rồng tranh hổ chọi: Hai đối thủ hùng mạnh giao đấu.

Rồng vàng tắm nước ao tù: Người tài giỏi ở trong hoàn cảnh bó buộc, bất lợi hoặc phải chấp nhận chung sống với kẻ kém cỏi.

Thêu rồng vẽ phượng: Bày vẽ, làm đẹp thêm.

Trai ơn vua - cưỡi thuyền rồng, gái ơn chồng - bồng con thơ: Một quan niệm xưa, cho rằng nghĩa vụ chính của người đàn ông là phụng sự nhà cầm quyền, còn của người đàn bà là chăm lo gia đình và con cái.

Trên lưng chẳng có một đồng, cười nói như rồng cũng chẳng ai nghe: Ảnh hưởng quan trọng, quyết định của tiền bạc, vật chất trong mọi mối giao tiếp, quan hệ.

Trứng rồng lại nở ra rồng, liu điu lại nở ra dòng liu điu: Tính tất yếu của sự bảo toàn, di truyền những giá trị và bản chất nòi giống.

Vân tòng long, phong tòng hổ (mây theo rồng, gió theo hổ): Thời cơ, vận hội đến với những người có chí khí, năng nổ, mạnh mẽ, các anh hùng, hào kiệt.

Vẽ rồng ra giun: Có mục đích hay, tham vọng lớn nhưng do bất tài nên chỉ tạo ra sản phẩm xấu, dở.

Vẽ rồng vẽ rắn: Bày vẽ lôi thôi, luộm thuộm, rườm rà.

Xấu có cấu (gạo) nuôi chồng, đẹp như rồng để chồng chết đói: Trong đời sống gia đình, đạo đức và vật chất có tác động quan trọng hơn hẳn nhan sắc, hình thức.

Phong Hóa

comment Bình luận