Ông Quang cùng ông Nguyễn Nam Liên, cựu phó Vụ Kế hoạch Tài chính; Dương Huy Liệu, cựu vụ trưởng Kế hoạch Tài chính; Phạm Thị Minh Nga, cựu Kế toán trưởng Ban quản lý kế hoạch phòng chống dịch cúm A, vừa bị Cơ quan Cảnh sát điều tra Bộ Công an (C03) đề nghị truy tố về tội Thiếu trách nhiệm gây hậu quả nghiêm trọng theo khoản 3 điều 360 Bộ luật Hình sự.

Cùng vụ án, C03 đề nghị truy tố Lương Văn Hóa, Tổng giám đốc Công ty Dược Cửu Long, cùng ba người dưới quyền Nguyễn Thanh Tòng, cựu phó Tổng Giám đốc phụ trách tài chính, Nguyễn Văn Thanh Hải, nguyên kế toán trưởng, Ngô Hữu Hiếu Nghĩa, cựu giám đốc Chi nhánh TP HCM kiêm Giám đốc Xuất nhập khẩu, về tội Lợi dụng chức vụ quyền hạn trong khi thi hành công vụ, theo khoản 3 điều 356 Bộ luật Hình sự.

Ông Quang làm Thứ trưởng Bộ Y tế từ năm 2007-2013 và bị bắt ngày 11/3. Ảnh: VTV

Theo kết luận, năm 2005, dịch cúm A (H5N1) diễn biến phức tạp nên Bộ Y tế báo cáo Thủ tướng ban hành quyết định phê duyệt kế hoạch dự trữ thuốc Tamiflu và sản xuất thuốc Oseltamivir để phòng, chống H5N1 tại Việt Nam. Mục tiêu đến 30/6/2006 sẽ dự trữ đủ 30 triệu viên Oseltamivir. Bộ Y tế sau đó được giao nhiệm vụ mua, dự trữ thuốc và phối hợp cùng Bộ Tài chính thẩm định, phê duyệt giá thuốc sản xuất trong nước để mua theo kế hoạch.

Khi triển khai, Bộ Y tế đã thành lập Hội đồng thẩm định cơ sở và lựa chọn Công ty Dược Cửu Long tham gia sản xuất thuốc Oseltamivir.

Tháng 12/2005, Bộ Y tế lập Ban quản lý thực hiện kế hoạch phòng chống dịch cúm A do ông Nguyễn Minh Tuấn, Vụ phó Vụ Trang thiết bị và Công trình y tế làm trưởng ban, ông Liên làm Phó ban và bà Nga làm ủy viên kiêm Kế toán trưởng. Ban này được giao nhiệm vụ xây dựng và tổ chức kế hoạch mua sắm trang thiết bị, hóa chất phòng chống dịch. Mọi việc dưới sự chỉ đạo trực tiếp của ông Liệu.

Bộ Y tế sau đó giao Vụ Kế hoạch Tài chính phối hợp cùng Bộ Tài chính xây dựng giá thuốc Oseltamivir sản xuất trong nước. Cơ quan liên ngành sau nhiều lần thẩm định đã thống nhất giá mỗi viên Oseltamivir là 27.765 đồng. Nếu doanh nghiệp đàm phán được với nhà cung cấp để giảm giá nguyên liệu, liên ngành sẽ xem xét điều chỉnh giá thành.

Đầu năm 2006, dịch H5N1 cơ bản được khống chế nên Bộ Y tế điều chỉnh giảm cơ số thuốc Oseltamivir dự trữ, trong đó hợp đồng mua thuốc với Công ty Dược Cửu Long giảm từ 13 triệu xuống 5 triệu viên. Ông Liệu và Liên sau đó đại diện cho Bộ Y tế ký hợp đồng kinh tế đặt hàng Cửu Long sản xuất 5 triệu viên Oseltamivir với đơn giá 27.765 đồng/viên. Tổng giá trị đơn hàng là hơn 145 tỷ đồng.

Thực hiện hợp đồng với Bộ Y tế, từ tháng 2 đến tháng 4/2006, Dược Cửu Long đã nhập 520 kg nguyên liệu Oseltamivir với giá 9,1 triệu USD của Công ty Mambo (Singapore). Cửu Long đã thanh toán 5,25 triệu USD cho bên bán, còn lại 3.848.000 USD được trả chậm 6 tháng kể từ ngày nhận hàng.

Từ nguyên liệu nhập về, Công ty Dược Cửu Long sản xuất được 2,5 triệu viên, còn lại lưu trữ dưới dạng nguyên liệu là 257 kg. Do giá nguyên liệu giảm, Tổng Giám đốc Hóa đã chỉ đạo cấp dưới đề nghị Công ty Mambo cho giảm giá số tiền 3.848.000 USD (tương đương hơn 61 tỷ đồng). Số tiền này Hóa đã cho bổ sung vào vốn hoạt động sản xuất kinh doanh để tăng doanh thu cho công ty và không cáo cáo cho Bộ Y tế biết.

Cuối năm 2006, lấy lý do việc sản xuất thuốc thuộc bí mật nhà nước, không được công bố thông tin, Hóa đã chỉ đạo cấp dưới hoàn thiện giấy tờ để ngoài sổ sách 3.848.000 USD. Những lần làm việc Bộ Y tế, Hóa vẫn không báo cáo và báo cáo sai sự thật về việc được giảm giá mua nguyên liệu. Khi bị Cục Quản lý Dược Bộ Y tế phát hiện gian dối, yêu cầu báo cáo về việc thanh toán tiền mua nguyên liệu, Hóa tiếp tục chỉ đạo cấp dưới làm các thủ tục lòng vòng để hợp thức hồ sơ thanh toán, cơ quan điều tra cáo buộc.

Bị can Nguyễn Nam Liên (trái) và Dương Huy Liệu. Ảnh: Bộ Công an

Căn cứ hồ sơ nhập hàng, Ban quản lý kế hoạch phòng chống dịch cúm A Bộ Y tế đã nhiều lần thanh toán cho Dược Cửu Long với tổng số hơn 143 tỷ đồng. Số tiền này chưa bao gồm chi phí gia công của 257 kg nguyên liệu chưa sản xuất.

Năm 2007, để thanh quyết toán kinh phí phòng chống dịch, bà Nga đã trình ông Liệu và Liên ký biên bản thanh lý hợp đồng với Dược Cửu Long. Cả ba người này bị cơ quan điều tra cho rằng đã không rà soát, không phát hiện Công ty Dược Cửu Long được giảm giá 3.848.000 USD.

Một năm sau, Bộ Y tế thành lập ban chỉ đạo giải quyết các vấn đề liên quan thuốc cúm do Thứ trưởng Cao Minh Quang làm trưởng ban. Theo cáo buộc của cơ quan điều tra, ông Quang đã không chỉ đạo kiểm tra, làm rõ khoản tiền 3.848.000 USD mà Dược Cửu Long nợ nhà cung cấp trước khi báo cáo Chính phủ.

Kết luận điều tra xác định, thực tế đến nay Công ty Dược Cửu Long vẫn chưa thanh toán 3.848.000 USD tiền mua nguyên liệu Oseltamivir cho Công ty Mambo. Khi được hỏi về quan điểm xử lý, Bộ Tài chính cho rằng, đây là khoản chênh lệch giá nên về nguyên tắc thì Công ty Dược Cửu Long phải nộp lại cho ngân sách nhà nước.

Sau thời gian dài thanh tra, tháng 6/2014, hồ sơ được chuyển sang Bộ Công an để điều tra song đến 7 năm sau vụ án mới được khởi tố. Đến nay Bộ Y tế chưa thu hồi được số tiền này.

Làm việc với Cơ quan điều tra, ông Liệu và Liên khai do thiếu sót và bận nhiều việc nên khi thanh lý hợp đồng đã không kiểm tra, đánh giá lại nên không biết việc Dược Cửu Long giữ lại 3.848.000 USD được giảm giá.

Ông Quang cũng thừa nhận sau khi đoàn kiểm tra phát hiện Công ty Dược Cửu Long chưa thanh toán hơn 3,8 triệu USD cho nhà cung cấp đã không chỉ đạo kiểm tra tiếp. Khi được Bộ trưởng phân công giải quyết, ông Quang đã chỉ đạo Cục Quản lý Dược thực hiện nhiều nội dung nhưng không rõ ràng việc kiểm tra với Dược Cửu Long.

Về trách nhiệm dân sự, Công ty Dược Cửu Long bị đề nghị phải nộp lại ngân sách nhà nước 3.848.000 USD. Bị can Hóa và các đồng phạm ở Cửu Long có trách nhiệm liên đới bồi thường số tiền này.