Bài thuốc Đông y chữa viêm họng an toàn và hiệu quả

Thời tiết thay đổi liên tục, không ít người bị viêm họng. Dùng kháng sinh không khiến bệnh cải thiện nhanh mà còn gây nhiều tác dụng phụ. Những bài thuốc chữa viêm họng bằng y học cổ truyền ngày càng được ưu chuộng vì sự an toàn tuyệt đối và không đem lại tác dụng phụ

 

Giai đoạn đầu, các triệu chứng viêm họng chủ yếu thuộc biểu, bệnh tình tương đối nhẹ. Viêm họng chia thành phong hàn và phong nhiệt, nhưng có đến 80% thuộc về nhiệt, phong hàn chỉ chiếm khoảng 20%. Bởi phong hàn là giai đoạn ngắn, rất nhanh hóa thành nhiệt chứng. Bệnh diễn biến khoảng 2-3 ngày, nếu tà khí không giải được, thường theo kinh vào lý rồi biến thành chứng lý nhiệt, bệnh tình lúc này nặng hơn.

 

 

 

Chữa viêm họng viêm họng bằng y học cổ truyền chú trọng khu tà. Giai đoạn đầu, tà khí còn ở phế vệ nên dùng pháp sơ giải, không nên lạm dụng các thuốc đắng lạnh. Khi tà khí đã truyền vào lý, nên dùng phép thanh nhiệt. Khi uống thuốc nên ngậm trong miệng và từ từ nuốt, ngoài ra nên kết hợp điều trị tại chỗ và điều trị toàn thân để tăng cường hiệu quả điều trị.

 

Nguyên nhân gây viêm họng cấp là do ngoại cảm phong hàn kết hợp với đàm nhiệt bên trong cơ thể; viêm họng mạn tính do đàm nhiệt lâu ngày tích tụ làm tổn thương phế âm. Sau đây là một số bài thuốc trị bệnh viêm theo từng thể.

 

 

Người bệnh thấy đau rát trong cổ họng, niêm mạc họng rất đỏ, sưng nề, ho từng cơn, có đờm nhày, lúc đầu trắng, sau đặc có màu vàng; kèm theo có thể sốt, nhức đầu, mệt mỏi. Phương pháp chữa là sơ phong, thanh nhiệt, hóa đàm. Dùng một trong các bài:

 

 

Bài 1: Kinh giới 12g, bạc hà 6g, kim ngân 20g, cát cánh 4g, liên kiều 12g, cam thảo 4g, ngưu bàng tử 12g, sinh địa 12g, cương tàm 12g, huyền sâm 12g. Sắc uống ngày 1 thang chia 2 lần.

 

Bài 2: Kinh giới 16g, bạc hà 8g, kim ngân 12g, cỏ nhọ nồi 8g, huyền sâm 12g, xạ can 4g, sinh địa 12g, tang bạch bì 8g. Sắc uống ngày 1 thang chia 2 lần.

 

 

Người bệnh thường xuyên có cảm giác vướng víu, ngứa rát trong họng; ho và khạc đờm quánh dính hoặc trắng nhầy (nhất là sáng sớm, khi ngủ dậy). Niêm mạc họng có những chấm sung huyết màu đỏ nhạt, rải rác có những hạt lympho màu trắng (viêm họng hạt). Khi sức đề kháng của cơ thể bị giảm sút (do nhiễm virut, làm việc căng thẳng, thay đổi thời tiết), bệnh có thể nặng lên thành một đợt viêm họng cấp. Phương pháp chữa là dưỡng âm thanh nhiệt, hóa đàm.

 

 

Bài 1: Sa sâm 16g, thiên hoa phấn 6g, hoàng cầm 12g, cát cánh 4g, tang bạch bì 12g, cam thảo 4g. Sắc uống ngày 1 thang chia 2 lần.

 

Bài 2: Sinh địa 16g, xạ can 6g, huyền sâm 16g, kê huyết đằng 12g, mạch môn 12g, thạch hộc 12g, tang bạch bì 12g, bạch cương tàm 8g, cam thảo nam 2g. Sắc uống ngày 1 thang chia 2 lần.

 

Nếu cổ họng có nhiều hạt lympho thêm xạ can 8g; họng khô rát thêm thạch hộc 16g, huyền sâm 12g; đờm quánh dính, khó khạc ra được thêm qua lâu 8g, bối mẫu 6g.

 

 

Trong cuốn "Những cây thuốc và vị thuốc Việt Nam" có ghi: Thuốc Đông y chữa viêm họng phát tán phong nhiệt cần có vị cay, đắng, tính hơi mát và hơi hàn có tác dụng giúp phát tán phong nhiệt, giải biểu qua đường mồ hôi thích hợp điều trị viêm họng do cảm phong nhiệt, họng khô, đau đầu, khát nước.

 

Pháp điều trị là sơ phong thanh nhiệt, giải độc lợi họng. Dùng bài thuốc Sơ phong thanh nhiệt thang (nghiệm phương) gia giảm: Kinh giới 10g, phòng phong 10g, ngưu bàng tử 12g, cam thảo 6g, kim ngân hoa 12g, liên kiều 12g, hoàng cầm 12g, tang bạch bì 12g, xích thược 12g, cát cánh 10g, triết bối mẫu 10g, thiên hoa phấn 12g, huyền sâm 12g. Nếu đau đầu thì thêm mạn kinh tử, cảo bản. Nếu ho, ngứa họng nhiều thì thêm huyền sâm, thuyền thoái, quất hồng bì. Nếu đau họng nhiều thì thêm xạ can, sơn đậu căn.

 

 

 

PGS.BS Nguyễn Trọng Nghĩa (giảng viên ĐH Y dược TP Hồ Chí Minh) cho biết, quy tắc của bài thuốc trị viêm họng phát tán phong hàn: Gây ra ấm nóng ngoài cơ thể, làm tiết mồ hôi đẩy lùi tác nhân gây bệnh ra ngoài từ đó giải quyết tình trạng đau rát cổ họng, ho, cơ thể ớn lạnh.

 

Pháp điều trị là tân ôn giải biểu, sơ phong tán hàn. Dùng bài thuốc Lục vị thang (Hầu khoa bí chỉ) gia giảm: kinh giới 10g, phòng phong 10g, cát cánh 10g, cam thảo 6g, bạc hà 6g, cương tàm 10g, tô diệp 10g, sinh khương 10g. Nếu mũi tắc, chảy nước trong thì thêm thương nhĩ tử, tân di, Nếu ho nhiều thì thêm tử uyển, cát cánh, Nếu ngứa họng nhiều thì thêm xác ve, quất hồng bì.

 

 

Pháp điều trị là thanh nhiệt giải độc, lợi hầu tiêu thũng. Dùng bài thuốc Thanh hầu lợi cách thang (Hầu chứng toàn khoa tử trân tập) gia giảm: kim ngân hoa 12g, liên kiều 12g, đại hoàng 6g, hoàng cầm 10g, chi tử 10g, bạc hà 6g, ngưu bàng tử 12g, kinh giới 10g, phòng phong 10g, huyền minh phấn 6g. Nếu đại tiện bí, bội đại hoàng, khát nhiều thì thêm thiên hoa phấn, Nếu đờm nhiều thì thêm qua lâu nhân, bối mẫu. Nếu sốt cao thì thêm thạch cao, tri mẫu. Nếu họng sưng nhiều thì thêm đan bì, xích thược.

 

 

Để phòng tránh viêm họng, hằng ngày nên súc họng bằng nước muối ấm mỗi tối trước khi đi ngủ, sau khi đánh răng để sát khuẩn họng và miệng. Ăn các thực phẩm thanh đạm, dễ tiêu hóa, cùng các thực phẩm chứa nhiều nước, mềm, có tác dụng thanh nhiệt. Nên ăn nhiều các loại rau quả có chứa vitamin C...

 

Uống nhiều nước, không nên uống các thức uống quá đặc, tránh ăn các thực phẩm gây kích thích như gừng, tỏi, ớt... Không hút thuốc, uống rượu.

 

Thường xuyên mở cửa để không khí lưu thông. Không nên uống nước đá, đồ uống lạnh, tắm nước lạnh, ở trong phòng điều hòa nhiệt độ thấp vì nóng lạnh đột ngột dễ gây viêm họng cấp.

 

Nguyễn Dung (t/h)